Ας μιλήσουμε για το Ισλάμ…

Καλλιεργείται μεταξύ κατοίκων της Δύσης, μια προκατάληψη κατά των Μουσουλμάνων και του Ισλάμ. Τις περισσότερες φορές τούτο οφείλεται σε άγνοια ή εθελούσια ελλιπέστατη ενημέρωση. Αλλά πρέπει να παραδεχτούμε, ότι την βλάσφημη απαξία και υποτίμηση του Ισλάμ, την προκαλούν με όσα διδάσκουν και διαδίδουν «τιτλούχοι» που ονομάζονται Ουλεμάδες, Μουφτήδες, Ιμάμηδες, Αγιατολλάχ, Σεΐχηδες..., προσφέροντας σαν Ισλάμ και Κοράνιο στον κόσμο, αυτό που επικρατεί σε χώρες που αυτοπροσδιορίζονται σαν ισλαμικές: Ένα καθεστώς, που ενισχύει την απόλυτη επικυριαρχία των ανδρών στην κοινωνία, καλλιεργεί ιδέες, που υποβαθμίζουν την γυναίκα ως ανθρώπινη ύπαρξη και απωθούν κάθε συζήτηση για τα γυναικεία ζητήματα στα αζήτητα.... Αυτή η διαδικασία κακοποίησης του Ισλάμ μετρά πολλούς αιώνες και συνδέεται με την εποχή που το Ισλάμ έγινε θεσμική θρησκεία. Ήταν τότε, που η ηγεσία της Ούμμα (της Κοινότητας των Πιστών), μεταλλάχτηκε σε κληρονομική απόλυτη μοναρχία, από το 664 κ.χ. που ο Μουαουίγια (εξελληνισμένα Μωαβίας) επιβλήθηκε ως Χαλίφης με έδρα τη Δαμασκό. Όσο κι αν φανεί παράδοξο η έννοια του Ισλάμ δεν αναφέρεται στην θρησκεία που αποδίδεται ότι ίδρυσε ο Μωάμεθ, ανεξάρτητα αν αυτό έχει επικρατήσει. Η λέξη ‘Ισλάμ’ δεν είναι ακριβώς ένα ουσιαστικό, αλλά μια λέξη της αραβικής γλώσσας με πολυσχιδείς έννοιες, που παραπέμπουν στην «παράδοση», στην «άφεση», στην «υποταγή», στην «ειρήνη». Με την λέξη «Ισλάμ» περιγράφεται ένα σύστημα, που έχει χρησιμοποιήσει ο Θεός, η Πηγή της Ζωής του σύμπαντος Κόσμου και παρέδωσαν στην ανθρωπότητα ανά τους αιώνες, όλοι οι Αγγελιαφόροι και οι Προφήτες Του (5:111, 10:72, 98:5). Η αποκάλυψη του Ισλάμ προς το ανθρώπινο γένος, θεωρείται ότι έλαβε οικουμενικές διαστάσεις μέσω του Προφήτη Αβραάμ (4:125, 22:78). Ως απόρροια των παραπάνω, το Ισλάμ αναφέρεται στο σύνολο των ανθρώπων, που έχουν εναρμονίσει την βούλησή τους ειρηνικά μόνο στον Θεό. Με άλλα λόγια, το Ισλάμ εκφράζει την κατάσταση παράδοσης της ύπαρξης του ανθρώπου προς τον Θεό και της υπακοής στον Θεό, ελεύθερα και αβίαστα. Το Κοράνιο διδάσκει, ότι όλοι οι άνθρωποι που έχουν αναγνωρίσει και αποδεχθεί την Αλήθεια, έχουν ονομαστεί από τον Θεό με την λέξη που στα αραβικά αποδίδεται ως ‘Μουσουλμάνοι’ (Σούρα Αλ Χατζ 22:78). Το Ισλάμ, ως πρόταση του Θεού προς την νοήμονα κτίση, που σαρκώνει το γένος των ανθρώπων, αποκαλύπτεται στις σελίδες του Κορανίου. Έτσι, όλες οι παραπομπές σε τούτο το κείμενο, αναφέρονται σε κεφάλαια (σούρες) και εδάφια του Κορανίου. • Ισλάμ, είναι η ειρηνική παράδοση ή άφεση της ύπαρξής μας, μόνο στον Θεό (2:112,131, 4:125, 6:71, 22:34, 40:66). • Το Ισλάμ εμπεριέχει ένα σύστημα παγκόσμιων αρχών, που είναι πλήρως εναρμονισμένες με τη Φύση (3:83, 33:30, 35:43). • Η αποδοχή του Ισλάμ δεν θεμελιώνεται μόνο στην προσωπική εμπειρία, αλλά έχει την συνηγορία και αντικειμενικών στοιχείων (3:86, 2:111, 21:24, 74:30). • Όταν κατά το σύστημα του Ισλάμ απαιτείται καταδίκη πράξεων, παραλείψεων ή καταστάσεων, αυτή δεν βασίζεται σε ευσεβείς πόθους ή συναισθήματα, αλλά στη λογική και σε στοιχεία (17:36, 4:174, 8:42, 10:100, 11:17, 74:30-31). • Το Ισλάμ εκτιμά και ενθαρρύνει τη γνώση, την εκπαίδευση και τη μάθηση (35:28, 4:162, 9:122, 22:54, 27:40, 29:44,49). • Το Ισλάμ προωθεί την επιστημονική έρευνα σχετικά με την εξέλιξη της ανθρωπότητας στη γη (29:20). • Το Ισλάμ απορρίπτει εντελώς τους κληρικούς και τους μεσάζοντες μεταξύ Θεού και ανθρώπων (2:48, 9:31-34). • Το Ισλάμ καταδικάζει απόλυτα την κερδοσκοπία με χρήση και επίκληση της θρησκείας (9:34, 2:41,79,174, 5:44, 9:9). • Το Ισλάμ συνηγορεί υπέρ της ελευθερίας και της υπευθυνότητας, ενώ περιφρονεί τις «αρχές» που στηρίζονται στο ψέμα (6:164). • Το Ισλάμ υποστηρίζει την ελευθερία της έκφρασης (2:256, 18:29, 10:99, 88:21-22). • Το Ισλάμ, για τις δημόσιες υποθέσεις απαιτεί διαβούλευση και εκπροσώπηση (42:38, 5:12). • Το Ισλάμ προωθεί και καθιερώνει ένα δημοκρατικό σύστημα, όπου η συμμετοχή όλων των πολιτών ενθαρρύνεται και διευκολύνεται (58:11). • Το Ισλάμ απαγορεύει τη δωροδοκία και απαιτεί την εφαρμογή αυστηρών κανόνων κατά της επιρροής ομάδων συμφερόντων και εταιρειών στην κυβέρνηση (2:188). • Το Ισλάμ απαιτεί την εκλογή αξιωματούχων, με βάση τα προσόντα τους και τις αρχές της δικαιοσύνης (4:58). • Το Ισλάμ εισηγείται δικαιοσύνη για όλους και όλες , ανεξάρτητα από το θρήσκευμα ή την εθνικότητα τους (5:8). • Το Ισλάμ αναγνωρίζει τα δικαιώματα των πολιτών να υποβάλλουν δημόσια αιτήματα κατά των αδικιών που διαπράττονται από άτομα ή την κυβέρνηση (4:148). • Το Ισλάμ ενθαρρύνει την κατανομή του πλούτου, την οικονομική ελευθερία και την κοινωνική ευημερία (2:215, 59:7). • Το Ισλάμ προωθεί τον απόλυτο σεβασμό προς τα άτομα (5:32). • Το Ισλάμ συνδέει την ποιότητα μιας κοινωνίας με την ποιότητα των ατόμων που την αποτελούν (13:11). • Το Ισλάμ αναγνωρίζει και προστατεύει τα ατομικά δικαιώματα στην ιδιωτικότητα (49:12). • Το Ισλάμ αναγνωρίζει το δικαίωμα στο τεκμήριο αθωότητας και το δικαίωμα να αντιμετωπίζει κανείς τον κατήγορό του (49:12). • Το Ισλάμ παρέχει προστασία στους μάρτυρες (2:282). • Το Ισλάμ δεν θεωρεί αθώους τους ανθρώπους, που είναι υπεύθυνοι ως ηθικοί αυτουργοί για εγκλήματα άλλων (53:38). • Το Ισλάμ προστατεύει το δικαίωμα στην προσωπική ιδιοκτησία (2:85,188, 4:29, προβλέπεται εξαίρεση 24:29, 59:6-7). • Το Ισλάμ αποθαρρύνει την μη παραγωγική οικονομία (2:275, 5:90, 3:130). • Το Ισλάμ ενθαρρύνει την φιλάνθρωπη αλληλεγγύη και την φροντίδα των μη προνομιούχων συνανθρώπων μας (6:141, 7:156). • Το Ισλάμ διακηρύττει την ενότητα της Ανθρωπότητας προωθώντας την ισότητα των φύλων και των φυλών (49:13). • Το Ισλάμ τιμά τις γυναίκες (3:195, 4:124, 16:97). • Το Ισλάμ εκτιμά τη διάνοια (5:90). • Το Ισλάμ υποστηρίζει την ειρήνη μεταξύ των εθνών (2:62, 2:135-136, 208). • Το Ισλάμ θεωρεί ολόκληρο τον κόσμο ιδιοκτησία όλης της Ανθρωπότητας και υποστηρίζει τη μετανάστευση (4:97-98). • Το Ισλάμ προωθεί την ειρήνη, ενώ αποτρέπει μέτρα που συνιστούν επιθετικές πολεμικές ενέργειες (60:8,9, 8:60). • Το Ισλάμ επιδιώκει, μέσω των νόμων που καταρτίζουν οι πολιτείες των ανθρώπων, να εφαρμόζεται ο κανόνας της ισοδυναμίας μεταξύ πράξης και ζημιογόνου αποτελέσματος ως προς την φύση και το ύψος της επιβαλλόμενης ποινής για αδικήματα, ενώ συγχρόνως, ανάλογα με τις περιστάσεις, ενθαρρύνει το άνοιγμα των θυρών του ελέους και της συγχώρεσης (42:20, 17:33). • Το Ισλάμ υποστηρίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και είναι συνήγορος των καταπιεσμένων (4:75). • Το Ισλάμ ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό χάριν της δικαιοσύνης και της ηθικής (16:90). • Το Ισλάμ αντιπροσωπεύει την ειρήνη, την ειλικρίνεια, την καλοσύνη και την αποτροπή της αδικοπραγίας (3:110). • Το Ισλάμ εμπνέει υψηλά ηθικά πρότυπα (25:63-76, 31:12-20, 23:1-11). • Το Ισλάμ καλεί τους ανθρώπους να ζουν σε αρμονία με τη Φύση και το Περιβάλλον (30:41). • Το μήνυμα του Κορανίου είναι, ότι το μόνο σύστημα ή συμπαντικός νόμος που εκδηλώνει το θέλημα του Θεού είναι το Ισλάμ (3:19,85). Σύμφωνα με το Κοράνιο, με εξαίρεση τα μυαλά εκείνων που αρνούνται την ενότητα και την μοναδικότητα του Θεού, ολόκληρο το Σύμπαν, συντίθεται από Μουσουλμάνους! Κάθε σωματίδιο, άτομο, μόριο, πλανήτης, αστερισμός, φως, γαλαξίας στο σύμπαν, εναρμονίζεται απόλυτα με το νόμο του Θεού (Σούρα Αλ Φουσιλάτ 41:11). Τα πάντα στο σύμπαν υπάρχουν εντός του συστήματος του Θεού. Η εναρμόνιση με τον Θεό, αυτό σημαίνει Ισλάμ, είναι θεμελιώδης νόμος του Σύμπαντος (Σούρα Αλ-ι Ιμράν 3:83). Δεν θα προκαλούσε έκπληξη, αν κάποιος άνθρωπος καλής θελήσεως και αναζητητής της αλήθειας, διατύπωνε την εξής σκέψη: Σέβομαι το Ισλάμ. Μελετώντας το Κοράνιο, ανακαλύπτω πολύτιμα διαμάντια στις σελίδες του. Αλλά, δεν μου αρέσει ο τρόπος που συμπεριφέρεται η τεράστια μάζα των Μουσουλμάνων! Κι εδώ, καταλήγουμε στην δυσάρεστη πραγματικότητα, ότι ηγέτες των Μουσουλμάνων, που αντιμετωπίζουν τους πιστούς σαν ένα κοπάδι άλογων προβάτων, κακοποιούν το Ισλάμ και αρνούνται το Μήνυμα των Αποστόλων και Προφητών, παραβιάζοντας κακόβουλα το ιερό Κοράνιο! Ας ξεφυλλίσουμε τις σελίδες της παγκόσμιας Ιστορίας…. Όταν κυρίως η Δυτική Ευρώπη ήταν βυθισμένη στην πιο σκοτεινό περίοδο του Μεσαίωνα, την ίδια εποχή οι Μουσουλμάνοι είχαν αγγίξει την πιο υψηλή κορυφή του Πολιτισμού! H Δυτική Ευρώπη μυήθηκε στην σοφία του Αριστοτέλη από έναν Μουσουλμάνο από την Ανδαλουσία, τον Ibn Rushd (1126 –1198), γνωστό επίσης και με τον εκλατινισμένο του όνομα ‘Αβερρόης’. Χωρίς τον Ibn Rushd η Καθολική Εκκλησία μάλλον δεν θα είχε τον «Παγκόσμιο Διδάσκαλο» ή «Αγγελικό Διδάσκαλο» άγιο Θωμά τον Ακινάτη, ούτε το κορυφαίο από τα έργα του την Summa Theologica. Στο Ισλάμ υπάρχει μια απλότητα, χωρίς τους δογματικούς λαβύρινθους του παραδοσιακού Χριστιανισμού. Όσο και αν ακούγεται παράταιρο, λόγω άγνοιας ή προκαταλήψεων, το Ισλάμ αποτελεί έκφραση τρόπου ζωής και σκέψης, που δεν αντιτίθεται στην ορθολογική σκέψη και στο κριτικό πνεύμα του ανθρώπου. Στο Ισλάμ υπάρχει μια πρωτόγνωρη περιεκτικότητα: η αγάπη για τον Θεό συνυπάρχει με τον σεβασμό για τον Προφήτη Μωάμεθ, τον Προφήτη Ιησού, για τον Προφήτη Ζαρατούστρα και για ένα σωρό Απεσταλμένους και Αγγελιαφόρους, που η Φιλανθρωπία του Θεού έχει στείλει σε λαούς και εθνότητες στη διάρκεια των αιώνων. Η αποδοχή και ο σεβασμός του Κορανίου, ως της τελευταίας αποκάλυψης του Θεού προς το ανθρώπινο Γένος, και η μελέτη του ιερού κειμένου με κριτική προσέγγιση και όχι με ειδωλολατρική δέσμευση στις λέξεις του ιερού Βιβλίου, είναι μια διέξοδος ελευθερίας πνεύματος... Τον 7ο αιώνα που αποκαλύφθηκε το Κοράνιο, σε μια περίοδο είκοσι τριών χρόνων (609-632 κ.χ.), προσέφερε προς τους Ανθρώπους και στον Πολιτισμό της Οικουμένης ορισμένες πρωτόγνωρες αρχές: • Διακηρύττει την ισότητα των ανθρώπων και αμφισβητεί ριζικά τον θεσμό της δουλείας (Σούρες Αρ Ρουμ 30: 30, Αν Νισά 4: 1, Αλ Χουτζουράτ 49: 13, Αλ Άλακ 96: 2). • Συμβουλεύει τους ανθρώπους: Να μην δέχονται διδασκαλίες για την πίστη, αν προηγουμένως δεν τις αξιολογήσουν κριτικά, με τη λογική και τις αισθήσεις (Σούρα Αλ Ίσρα 17:36). • Συμβουλεύει τους ανθρώπους: Ρωτήστε τους ειδικούς εάν δεν γνωρίζετε (Σούρα Αν Ναχλ 6:43). • Ενθαρρύνει τους ανθρώπους: Χρησιμοποιήστε την ευφυΐα, τη λογική και τα ιστορικά προηγούμενα για να κατανοήσετε και να εφαρμόσετε τις οδηγίες του Θεού (Σούρες Αλ Άραφ 7:179, Αλ Άνφαλ 8:22, Γιουνούς 10:100, Γιουσούφ 12:111, Αλ-ι Ιμράν 3:137). • Ρηξικέλευθα προτείνει: Μην ακολουθείτε δογματικά το καθιερωμένο (status-quo) και την παράδοση. Να είστε ανοιχτοί σε νέες ιδέες (Σούρες Αλ Χατζ 22:1, Ας Σουάρα 26:5, Σαντ 38:7). • Συνεχίζει με πρωτόγνωρες προτάσεις: Να είστε ανοιχτόμυαλοι και να προάγετε την ελευθερία της έκφρασης, ακούστε όλες τις απόψεις και ακολουθήστε την καλύτερη (Σούρα Αζ Ζουμάρ 39:18). • Μην ακολουθείτε εικασίες (Σούρες Γιουνούς 10:36,66, Αν Νατζμ 53:28). • Μια πρόταση, που εν πολλοίς οφείλεται σ’ αυτήν η ανάπτυξη σημαντικών επιστημών στον Ισλαμικό Κόσμο: Μελετήστε τη δημιουργία του Θεού στους ουρανούς και τη γη, εξερευνήστε την αρχή της δημιουργίας (Σούρες Αλ Μπάκαρα 2:164, Αλ-ι Ιμράν 3:190, Αλ Άνκαμπουτ 29:20). • Αποκτήστε τη γνώση, αφού είναι το πιο πολύτιμο πράγμα στην εκτίμηση του Θεού (Σούρες Αλ-ι Ιμράν 3:18, Αρ Ράαντ 13:13, Αλ Άνκαμπουτ 29:43,49). • Μια εξαιρετικά σημαντική ενθάρρυνση: Να είστε ελεύθεροι, να μην ακολουθείτε τα πλήθη και να μην φοβάστε τις μάζες (Σούρες Αλ Μπάκαρα 2:112, Αλ Μάιντα 5:54,69, Γιουνούς 10:62, Αζ Ζουμάρ 39:36, Αλ Αχκάφ 46:13). • Μια ενθάρρυνση άκρως επαναστατική: Μην ακολουθείτε τυφλά τη θρησκεία των γονιών σας ή του έθνους σας (Σούρες Αλ Άνααμ 6:116, Γιουσούφ 12:103). • Μην αποκομίζετε κέρδος όταν μοιράζεστε το Μήνυμα του Θεού με άλλους (Σούρες Αλ Άνααμ 6:90, Για Σιν 36:21, Ας Σουάρα 26:109- 180). • Διαβάστε για να μάθετε και διαβάστε κριτικά (Σούρες Αλ Άλακ 96:1-5, Αρ Ραχμάν 55:1-4). • Μην χάσετε το κύριο σημείο, αναλίσκοντας το ενδιαφέρον σας σε μικρές και ασήμαντες λεπτομέρειες (Σούρες Αλ Μπάκαρα 2:67- 71, Αλ Μάιντα 5:101-102, Αλ Χατζ 22:67). • Να μην δειλιάζετε μπροστά στην απόκτηση γνώσης, απεναντίας, ας γίνουν ευχή και ικεσία σας, προς την Πηγή της Σοφίας, τούτα τα λόγια: “Κύριέ μου, αύξησέ μου τη γνώση” (Σούρα Τα Χα 20:114). • Δεν υπάρχει καταναγκασμός στην Οδό της Ζωής (Σούρα Αλ Μπάκαρα 2: 256) [πολλοί αποδίδουν με την λέξη ‘θρησκεία’ τον όρο ‘Οδός της Ζωής’]. • Το Κοράνιο πρόβαλλε προς όλη την Οικουμένη, τον σημαντικό λόγο του Εβραίου Σοφού Χιλλέλ του Πρεσβύτερου (περίπου 110 π.Χ. - 10 μ.Χ.): Όποιος σκοτώσει έναν άνθρωπο, είναι σα να σκοτώνει όλο τον κόσμο. Και αν κάποιος σώσει μια ανθρώπινη ζωή, είναι σα να σώζει όλο τον κόσμο (Σούρα Αλ Μάιντα 5:32). Η κακοποίηση του Ισλάμ και η μετάλλαξή του σε θεσμική θρησκεία, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, άρχισε από το 664 κ. χ. και μετά, οφείλεται στην υποβάθμιση στην πράξη του ιερού Κορανίου και στην αποδοχή της προφορικής παράδοσης (Σούνα, στα αραβικά), ως ισόκυρης με το ιερό Κείμενο. Η κύρια πηγή της ισλαμικής Σούνα βρίσκεται στα χαντίθ. Πρόκειται για μια μορφή ισλαμικής προφορικής παράδοσης, που υποτίθεται ότι περιέχει λόγους ή συμπεριφορές αλλά ακόμα και σιωπηλές εγκρίσεις (!!!), εκ μέρους του ίδιου του προφήτη Μωάμεθ. Κάθε χαντίθ συνδέεται με μια αλυσίδα αφηγητών, πρόκειται για ομάδα ανθρώπων, που φέρονται ότι άκουσαν και στη συνέχεια επανέλαβαν το χαντίθ, και από την οποία μπορεί να εντοπιστεί η πηγή του χαντίθ. Οι συλλογές χαντίθ έχουν καταρτισθεί από Μουσουλμάνους μελετητές, γνωστούς ως Μουχαντίθ, αιώνες μετά το θάνατο του Μωάμεθ. Οι συλλογές των «αυθεντικών» ή «γνήσιων» χαντίθ, διαφέρουν μεταξύ των ρευμάτων που υπάρχουν στον κόσμο του Ισλάμ. Άλλες οι συλλογές που δέχονται οι Σουννίτες, άλλες οι Σιΐτες, άλλες οι συλλογές των Ιμπαντί, και διαφορετικές των Ισμαηλιτών Σιϊτών Μουσουλμάνων! Υπάρχει ένα ρεύμα Μουσουλμάνων στον τεράστιο Κήπο του Ισλάμ, που δεν δέχονται δίπλα στο Κοράνιο, ως ισόκυρη πηγή πίστης και ήθους να τοποθετηθεί η Παράδοση (Σούννα), που συντίθεται κατά κύριο λόγο από τις συλλογές των χαντίθ. Για αυτού τους Μουσουλμάνους το Κοράνιο είναι σαφές, πλήρες και μπορεί να γίνει ικανοποιητικά κατανοητό χωρίς την προσφυγή στα χαντίθ και γενικότερα στη Σούννα. Για την κατανόηση και ερμηνεία του ιερού Κειμένου χρησιμοποιείται η αρχή ‘tafsir al-Qur'an bi al-Qur'an’ (εξήγηση του Κορανίου μέσω του Κορανίου). Σοβαροί Σουννίτες διανοούμενοι, συμφωνούν με την άποψη του Αμερικανού Shaykh Hamza Yusuf Hanson, συνιδρυτή του Κολεγίου Ισλαμικών Σπουδών στην Καλιφόρνια Zaytuna College, που είχε την εντιμότητα και την τόλμη, να υποστηρίξει, ότι μόνον περίπου πεντακόσια (500) από τις αμέτρητες εκατοντάδες χαντίθ των διαφόρων συλλογών είναι αυθεντικά! Ιδού ορισμένες αλήθειες, που φωτίζουν την κοσμολογία και την ανθρωπολογία του Κορανίου: «...όπου και αν στραφείτε υπάρχει η παρουσία του Θεού» (Σούρα Αλ Μπάκαρα 2:115). «Έχουμε δημιουργήσει τον άνθρωπο..., και είμαστε πιο κοντά σ’ αυτόν, από την σφαγίτιδα φλέβα του» (Σούρα αλ Καφ 18:16). Ο Θεός, ως Πηγή της Ζωής ενυπάρχει στα πάντα που κοσμούν το Σύμπαν και όχι μονάχα στους ανθρώπους. Η προσευχή της Ανατολικής Εκκλησίας αποδίδει αυτήν την αλήθεια με έξι λέξεις της ελληνικής γλώσσας: «ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν»! Ο Στωικός φιλόσοφος Κλεάνθης (330-232 π.Χ.) είχε διακηρύξει την εξής αλήθεια: «ἐν αὐτῷ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν», φράση που είχε δανειστεί ο Παύλος στην ομιλία του προς τους Αθηναίους (Πράξεις 17:28). Αυτή η αλήθεια αποτελεί τον πυρήνα του tawhid, θεμελιώδους έννοιας του συστήματος ζωής του Ισλάμ, που αναφέρεται στην ενότητα και στην μοναδικότητα του Θεού! Στο Κοράνιο υπάρχει η κεφαλαιώδης διακήρυξη: Δεν υπάρχει καταναγκασμός στον τρόπο ζωής ή στην πίστη [όπως προτιμούν πολλοί να αποδίδουν αυτό το κορανικό εδάφιο] (Σούρα Αλ Μπάκαρα 2:256). Παρόλα αυτά, η ανεκτικότητα και η αποδοχή του Άλλου, είναι σχεδόν ανύπαρκτη μεταξύ των Μουσουλμάνων. Αυτή η θλιβερή κατάσταση αποτέλεσε το υπόβαθρο εμφάνισης των τρομοκρατών του ‘Ισλαμικού Κράτους’ (ISIS ή DAESH) ή των Ταλιμπάν, αλλά και των ολοκληρωτικών θεοκρατικών καθεστώτων του Ιράν και του Αφγανιστάν. Το τακφίρ, που εφαρμόζουν φανατικές σέκτες εντός του μουσουλμανικού κόσμου, συμπεριλαμβανομένων και των τρομοκρατικών οργανώσεων που ιδιοποιούνται το Ισλάμ, είναι εντελώς αντίθετο με το Κοράνιο. Η αραβική λέξη τακφίρ, δηλώνει τον αφορισμό από το Ισλάμ και την Κοινότητα των πιστών ενός μουσουλμάνου από έναν άλλο. κατηγορείται Υπάρχουν ορισμένα περιστατικά από την μουσουλμανική ιστορία, που δείχνουν τον σεβασμό του Άλλου, την ανυπαρξία της μομφής του αποστάτη στην πρακτική του Προφήτη Μωάμεθ και την τήρηση της αρχής του Κορανίου, που αναφέρθηκε πρωτύτερα. Ο Ubayd Allah ibn Jahsh ibn Ri'ab (περίπου 588–627 κ.χ.) ήταν χανεφίτης, άνθρωπος που αρνούνταν την πολυθεΐα και την ειδωλολατρία που επικρατούσε στη Μέκκα. Όταν ο Μωάμεθ άρχισε να κηρύττει τον μονοθεϊσμό του Ισλάμ, ο Ubayd Allah έγινε ένας από τους πρώτους Μουσουλμάνους. Μάλιστα, ήταν πρώτος ξάδερφος του Μωάμεθ και αδελφός της Zaynab bint Jahsh, μιας από τις συζύγους του Προφήτη. Σύμφωνα με τον Ibn Ishaq, πρώιμου ιστορικού της ζωής του Προφήτη, το έτος 615, ο Ubayd Allah, με την σύζυγό του και την κόρη τους, μαζί με μια ομάδα Μουσουλμάνων, μετανάστευσαν ως πρόσφυγες στην χριστιανική Αιθιοπία για να γλυτώσουν από τον διωγμό που είχε αρχίσει στη Μέκκα εναντίον τους. Ενώ βρισκόταν στην Αιθιοπία, ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και πέθανε ως Χριστιανός. Δεν υπάρχει μαρτυρία, ότι ο προφήτης Μωάμεθ μετά την αποκήρυξη του Ισλάμ εκ μέρους του Ubayd Allah ibn Jahsh και την προσχώρησή του στον Χριστιανισμό, έλαβε οποιοδήποτε μέτρο, εναντίον του άλλοτε συντρόφου στην πίστη και συγγενή του και πολύ περισσότερο, δεν τον καταδίκασε σε θάνατο για την μεταστροφή του. (Muhammad ibn Ishaq, Sirat Rasul Allah. Translated by Guillaume, A. The Life of Muhammad, σσ. 98-99. Oxford University Press 1968). Ένα εδάφιο στο Κοράνιο, (Σούρα Αλ Χατζ 22: 40), αναφέρει, πως οι Μουσουλμάνοι δέχονται να θέσουν σε κίνδυνο και τη ζωή τους για να διαφυλάξουν, όχι μόνο τα τζαμιά τους, αλλά και τα μοναστήρια, τις εκκλησίες και τις συναγωγές, «γιατί μέσα σ’ αυτά δοξάζεται το όνομα του Θεού»! Αξίζει να αναφερθεί ο περίφημος ‘Αστιναμέ’ του Μωάμεθ, που ο ίδιος ο Προφήτης είχε παραδώσει προς τους Μοναχούς της Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Πρόκειται για μια διακήρυξη εκ μέρους του Προφήτη, με την οποία αναγνωρίζονται τα προνόμια των Χριστιανών, «εκείνων που ζουν κοντά αλλά και μακριά». Ως μάρτυρας αυτής της μακραίωνης σχέσης σεβασμού των Μουσουλμάνων προς τους Χριστιανούς Μοναχούς του Σινά, υπάρχει εντός του μοναστηριού και ακριβώς δίπλα στο καθολικό της Μονής, ένα τέμενος με μιναρέ, χάριν των Βεδουίνων της περιοχής. Θα ήταν ανεπίτρεπτη παράλειψη αν δεν αναφερόταν ένα ακόμα περιστατικό, από την ζωή του προφήτη Μωάμεθ, που δεν και τόσο γνωστό. Όταν ο προφήτης Μωάμεθ είχε εγκατασταθεί στην πόλη Γιαθρίμπ, την κατοπινή Μεντίνα και οργάνωσε την Κοινότητα (Ούμμα) των πιστών, μια αντιπροσωπεία Χριστιανών από την πόλη Νατζράν, στην σημερινή Σαουδική Αραβία και πολύ κοντά στα σύνορα με την Υεμένη, επισκέφθηκε τον Προφήτη, με σκοπό να συζητήσουν θεολογικά θέματα και κυρίως την θεότητα του Χριστού. Στη Μεντίνα δεν υπήρχαν Χριστιανοί και εκκλησίες. Οι άνθρωποι από τη Νατζράν θέλησαν να συναχθούν για λατρευτικούς λόγους και κυρίως για να τελέσουν την Θεία Ευχαριστία. Τότε, ο ίδιος ο Προφήτης τους παραχώρησε το μικρό τέμενος των Μουσουλμάνων, παρά τις αντιρρήσεις ορισμένων από τους συντρόφους του, για να τελέσουν την ευχαριστιακή σύναξή τους και άλλες ακολουθίες! (The Life of Muhammad: A Translation of Ibn Ishâq’s Sîra Rasûl Allâh, A. Guillaume translated, Oxford University Press 1968). Όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω είναι μια υπεράσπιση του ιερού Κορανίου και του Ισλάμ, όχι ως θεσμικής θρησκείας, αλλά ως συστήματος οδοιπορίας, ως τρόπου ζωής σε πλήρη αρμονία με την θέληση του Ελεήμονα και Φιλανθρώπου Θεού. Και τούτο, γιατί, τόσο το Κοράνιο, όσο και το Ισλάμ κακοποιούνται από ανθρώπους που φέρουν τον τίτλο του Μουσουλμάνου και κουβαλούν τίτλους, με τους επιβάλλονται σαν ηγέτες των ανθρώπων. Θα κλείσουμε την συνηγορία υπέρ του Ισλάμ με το εξής περιστατικό, από την ζωή του Προφήτη Μωάμεθ. Όταν ο Μωάμεθ επέστρεψε ως προφήτης και ηγέτης των πιστών στη Μέκκα, μια από τις πρώτες πράξεις του ήταν να αποκαθάρει το κτίσμα της Καάμπα από τα είδωλα που ήταν παρατεταγμένα στους εσωτερικούς τοίχους του. Μάλιστα φρόντισε προσωπικά γι’ αυτό. Πέραν των διαφόρων ειδώλων υπήρχε μια αγιογραφία της Παρθένου Μαρίας με το Βρέφος Ιησού. Λέγεται λοιπόν, πως ο Προφήτης στάθηκε μπροστά στην εικόνα και άπλωσε τα χέρια του, κατά τέτοιο τρόπο που κάλυπτε την εικόνα της Παναγίας και είπε στους ανθρώπους: «Καθαρίστε τα πάντα εκτός απ’ αυτό που καλύπτεται από τα χέρια μου»! (Martin Lings, Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources Inner Traditions International, Ltd., One Park Street, Rochester, Vermont, 1983). Η αφορμή για τούτο το κείμενο αποτέλεσε η πρόσφατη νίκη στις δημαρχικές εκλογές της Νέας Υόρκης ενός Μουσουλμάνου, του Ζόραν Μαντάνι. Το γεγονός προκάλεσε ολολυγμούς και οιμωγές ποικίλων προελεύσεων, όχι μόνο στις ΗΠΑ, ότι η ανάδειξη ενός Μουσουλμάνου ως Δημάρχου μιας κατ’ εξοχήν Μητρόπολης του Δυτικού Κόσμου, σηματοδοτεί την κατάλυση των αξιών του Δυτικού Κόσμου από την επεκτατική επέλαση του Ισλάμ και άλλα όμοια. Γιώργος Α. Δούδος 11/11/2025

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Πληροφορήθηκα τη δημοσίευση της πρώτης Αποστολικής Παραίνεσης του Πάπα Ρώμης Λέοντα. Ο τίτλος της πρώτης Αποστολικής Παραίνεσης του Πάπα έχει τίτλο Dilexi te («Σε αγάπησα»). Το μήνυμα του Πάπα Λέοντα αποτελεί συνέχεια ενός έργου, που έχει ξεκινήσει ο μακαριστός Πάπας Φραγκίσκος με κεντρικό θέμα την υπηρεσία προς τους φτωχούς, στο πρόσωπο των οποίων αναγνωρίζουμε, όπως σημειώνει ο Πάπας Λέων, «τον πόνο των αθώων». Ο Πάπας καταγγέλλει την «οικονομία που σκοτώνει», την έλλειψη δικαιοσύνης, τη βία κατά των γυναικών, τον υποσιτισμό και την εκπαιδευτική κρίση. Καλεί τους πιστούς να υψώσουν «μια φωνή που να καταγγέλλει», γιατί, όπως τονίζει, «οι δομές της αδικίας πρέπει να καταστραφούν με τη δύναμη του καλού». Υπενθυμίζει, τέλος, ότι δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε την πίστη από την αγάπη προς τους φτωχούς, ( Πληροφόρηση από Vatican news). Ομολογώ πως δεν συγκαταλέγομαι στους πιστούς, γιατί άοκνα έχω ερωτήματα, που γεννά η αμφιβολία, αν και ομολογώ επίσης, πως ουδέποτε η αγάπη μου για τον Ιησού Χριστό μειώθηκε. Με αφορμή το μήνυμα της Αποστολικής Παραίνεσης του Πάπα Λέοντα διατύπωσα τις εξής σκέψεις: Η Εκκλησία του Χριστού, ως Σώμα του Ιδρυτή και της Κεφαλής της, υπάρχει για να μαρτυρεί το Ευαγγέλιο στον κόσμο του σήμερα, στις συνθήκες του σήμερα και στις απαιτήσεις του σήμερα. Διαβάζοντας εκ νέου το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, στάθηκα με περισυλλογή στο 25ο κεφάλαιο και συγκεκριμένα στα εδάφια 31-40, που περιγράφεται η Παραβολή της Τελικής Κρίσης: « “Ελάτε, οι ευλογημένοι του Πατέρα μου, κληρονομήστε τη βασιλεία που έχει ετοιμαστεί για σας από την αρχή του κόσμου. Γιατί, πείνασα και μου δώσατε να φάω, δίψασα και μου δώσατε να πιω, ήμουν ξένος και με περιμαζέψατε, γυμνός και με ντύσατε, άρρωστος και μ’ επισκεφθήκατε, φυλακισμένος και ήρθατε να με δείτε”. Τότε θα ρωτήσουν οι δίκαιοι άνθρωποι: “Κύριε, πότε σε είδαμε να πεινάς και σε θρέψαμε ή να διψάς και σου δώσαμε να πιεις; Πότε σε είδαμε ξένο και σε περιμαζέψαμε ή γυμνό και σε ντύσαμε; Πότε σε είδαμε άρρωστο ή φυλακισμένο κι ήρθαμε να σε επισκεφθούμε;” Και θα τους αποκριθεί ο βασιλιάς: “Σας βεβαιώνω, πως αφού τα κάνατε αυτά για έναν από τους άσημους αδερφούς μου, τα κάνατε για μένα”». Το μήνυμα της Αποστολικής Παραίνεσης του Πάπα Λέοντα, επαναφέρει στο προσκήνιο της επικαιρότητας, τον λόγο του Ιησού στην Παραβολή της Τελικής Κρίσης και ιδίως το απόσπασμα που παρέθεσα πιο πάνω. Ο προβληματισμός μου με αφορμή την στροφή της Εκκλησίας προς τους άσημους και τους φτωχούς, που κηρύσσει ο Πάπας Ρώμης, επεκτάθηκε λίγο παραπέρα, με όσα δημοσίευσε σε ανάρτησή του στις 18/10/2025 ο Καθολικός Αρχιεπίσκοπος πρώην Κερκύρας π. Ιωάννης Σπιτέρης, με την ευκαιρία των Πνευματικών Ασκήσεων στην Καθολική Εκκλησία στην Ελλάδα. «Το να εμβαθύνουμε ακόμη μία φορά στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας αποτελεί πρόσκληση, να ανακαλύψουμε εκ νέου τον Χριστό ως μυστήριο σωτηρίας και να αντιληφθούμε την κεντρικότητα της Θείας Λατρείας ως του προνομιακού τόπου της ζώσας και δραστικής παρουσίας του Χριστού μέσα στην Εκκλησία και στον κόσμο». Έχω μια αίσθηση για την Εκκλησία του Χριστού, με όραμα οικουμενικό, ώστε να έρθει επιτέλους η στιγμή απόλυτης υπακοής των Χριστιανών, σε όσα ο Ιησούς, στην εναγώνια προσευχή Του ευχόταν: «ἵνα πάντες ἓν ὦσι, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν», («ώστε να είναι όλοι ένα, όπως εσύ Πατέρα είσαι ενωμένος μ’ εμένα κι εγώ μ’ εσένα. Να είναι κι αυτοί ενωμένοι μ’ εμάς…», Ευαγγέλιο του Ιωάννη 17:21). Μέσα από την λειτουργική ζωή της Εκκλησίας φανερώνεται ο Νέος Κόσμος του Θεού, ως έργο των ανθρώπων με την χάρη του Παρακλήτου. Αξίζει να μη λησμονούμε την ετυμολογία της ελληνικής λέξης λειτουργία: Σύνθεση από τις λέξεις λαός και έργον! Όπως σημείωσα στην αρχή, «η Εκκλησία του Χριστού δεν υπάρχει για να συντηρεί φόρμες πολιτισμού του παρελθόντος. Δεν υπάρχει για να λειτουργεί σαν διαδραστικό μουσείο». Και λέω με στεναχώρια, πως οι Εκκλησίες της Ανατολής και ιδίως οι Ελληνορθόδοξες Εκκλησίες και οι Ελληνοκαθολικές Εκκλησίες, λες και επιμένουν να μην ανοίγουν θύρες και παράθυρα των ιερών ναών, ώστε το Άγιο Πνεύμα, να πνεύσει εντός τους και να παύσουν να είναι διαδραστικά μουσεία, που με τον τρόπο τους επιχειρούν να συντηρούν φόρμες πολιτισμού άλλων εποχών, που γίνονται εμπόδιο στο Ευαγγέλιο του Χριστού, ως μηνύματος ανατροπής και μετάνοιας για τον κόσμο του σήμερα… Η λειτουργική ζωή δεν αφορά μονάχα τον τρόπο που τελούνται τα μυστήρια και ιδίως η Θεία Ευχαριστία, ως προς την γλώσσα και ως προς την συμμετοχή των λαϊκών, ανδρών και γυναικών στην λειτουργία. Αφορούν και τα άμφια των Επισκόπων και των άλλων κληρικών, αναμφίβολα. Η Καθολική Εκκλησία μετά την Δεύτερη Βατικανή Σύνοδο, προσφέρει μαρτυρίες σημαντικές ως προς την έκθεσή της στο Άγιο Πνεύμα. Οι Πάπες αυτής της περιόδου, με την διακονία τους κατατείνουν να ενισχύσουν αυτήν την αίσθηση. Το ίδιο συμβαίνει στις περισσότερες Εκκλησίες της Μεταρρύθμισης. Υπάρχουν φανερά δείγματα συμφιλίωσης και καταλλαγής κυρίως έναντι της Εκκλησίας της Ρώμης και τούτο αποτελεί τεράστια ευλογία και μαρτυρία υπακοής στο θέλημα του Χριστού. Φοβούμαι να ψελλίσω, πως έχω την αίσθηση ότι στην Ελληνορθόδοξη Εκκλησία, «διχασμένη» σε πρεβυγενή πατριαρχεία και ‘εθνικές’ εκκλησίες, όπως και στις Ελληνοκαθολικές Εκκλησίες, δεν συμβαίνει το ίδιο. Οι Εκκλησίες της Ανατολής που ακολουθούν την παράδοση της Κωνσταντινουπόλεως, έχουν υποχωρήσει σε μιαν ιδιότυπη και ανομολόγητη εκκοσμίκευση. Ο επίσκοπος μεταλλάχτηκε σε «αυθέντη και δεσπότη» και επιμένουν, πέραν των καταχρήσεων των επισκόπων σε βάρος του πρεσβυτερίου και των λαϊκών, να το τονίζουν τούτο με τα αρχιερατικά άμφια, με τον μανδύα και ιδίως την μίτρα, που είναι ξένα προς τους τύπους της Εκκλησίας ως τον 15ο αιώνα, με την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Οθωμανούς. Οι επίσκοποι ενδύθηκαν άμφια αυτοκρατορικά και καθιέρωσαν την χρήση αυτοκρατορικής μίτρας, κάνοντας χρήση ποικίλων «ψευδολογιών» στην Λειτουργική, για να δικαιολογήσουν την υποχώρηση του κατά Χριστόν ήθους, μπροστά στην συμμόρφωση με όσα ο Κόσμος επιζητά και επιδιώκει… Γεώργιος Αναγνώστης 19 Οκτωβρίου 2025

Ο Θεός ως Ζώσα Παρουσία

Ο Thich Nhat Hanh και το Kami-sama της Πίστης Konko Δύο ασιατικές παραδόσεις που συναντώνται πέρα από τα δόγματα, στη σιωπή του ζωντανού Θεού. ________________________________________ Σε έναν κόσμο κουρασμένο από τις βεβαιότητες των θεολόγων και τη ρηχότητα των άθεων, δύο παράλληλες φωνές —ο Βιετναμέζος Δάσκαλος του Ζεν Thich Nhat Hanh και η ιαπωνική Πίστη Konko— προτείνουν κάτι διαφορετικό: ο Θεός δεν είναι ένα πρόσωπο προς λατρεία, αλλά μια παρουσία προς βίωση. ________________________________________ Ο Θεός του Thich Nhat Hanh — πέρα από τη σκέψη Για τον Thich Nhat Hanh, ο Θεός δεν “υπάρχει” με τον τρόπο που υπάρχει ένα αντικείμενο ή ένα πρόσωπο. Είναι η ζωτική ενέργεια της ίδιας της ύπαρξης, η καλοσύνη που αναπνέει μέσα σε κάθε στιγμή επίγνωσης. «Ο Θεός δεν είναι μια ιδέα που πρέπει να κατανοήσεις· είναι το θαύμα του να είσαι ζωντανός αυτή τη στιγμή.» Η εμπειρία του Θεού ταυτίζεται με αυτό που ο ίδιος ονόμαζε interbeing — την αλληλοπεριχώρηση όλων των όντων. Δεν υπάρχει “εγώ” και “άλλος”, “Θεός” και “κόσμος”: υπάρχει μόνο η κοινή ροή της ζωής που μας εμπεριέχει. Ο Θεός του Hanh δεν κατοικεί στους ουρανούς, αλλά στο βλέμμα που βλέπει χωρίς να κρίνει· στο άγγιγμα που δεν κατέχει, στην ανάσα που γνωρίζει τον εαυτό της. ________________________________________ Ο Kami-sama της Πίστης Konko — ο Θεός του Ουρανού και της Γης Στην Ιαπωνία του 19ου αιώνα, ο Konko Daijin δίδασκε ότι ο Kami-sama —ο Θεός του Ουρανού και της Γης (Tenchi Kane no Kami)— είναι η ζώσα δύναμη που διαπερνά το σύμπαν. Δεν πρόκειται για θεότητα-κυβερνήτη, αλλά για σχέση αμοιβαίας φροντίδας μεταξύ ανθρώπου και κόσμου. Η προσευχή στην Konko πίστη δεν είναι ικεσία, αλλά διάλογος ευγνωμοσύνης. Ο πιστός δεν ζητά “θαύματα” — αναγνωρίζει ότι το ίδιο το γεγονός της ζωής είναι το θαύμα. «Kami-sama δεν είναι μακριά. Ζούμε μέσα Του, όπως τα ψάρια στο νερό.» ________________________________________ Μη-δυαδική θεολογία Και οι δύο παραδόσεις συναντιούνται στην κατάργηση του δυϊσμού. Ο Θεός δεν βρίσκεται “εκεί έξω”· δεν είναι άλλο πράγμα από τη ζωή την ίδια. Η ύπαρξη είναι σχέση, όχι απόσταση. Η πίστη, λοιπόν, δεν είναι αποδοχή δόγματος, αλλά τρόπος ύπαρξης. Η εμπιστοσύνη στο Θείο σημαίνει να εμπιστεύεσαι την ίδια τη ζωή — να μη χρειάζεσαι μεσολαβητές, γιατί ο Θεός είναι ήδη εδώ, μέσα σε κάθε αναπνοή, σε κάθε κύτταρο, σε κάθε στιγμή επίγνωσης. ________________________________________ Ο Θεός της παρουσίας Αν κάτι ενώνει βαθύτερα τον Thich Nhat Hanh και την Πίστη Konko, είναι η απλότητα. Ο Θεός δεν είναι απάντηση σε φιλοσοφικό ερώτημα, αλλά πράξη παρουσίας. Η προσευχή γίνεται αναπνοή, και η αναπνοή προσευχή. Η ευγνωμοσύνη δεν είναι τελετουργία, αλλά τρόπος να βλέπεις τον κόσμο. Το θείο παύει να είναι αντικείμενο θεωρίας και γίνεται παρουσία που βιώνεται — εκεί, στο πιο απλό και καθημερινό: στο χαμόγελο, στη γαλήνη, στο νερό που τρέχει από τη βρύση. ________________________________________ Επίλογος Ο Thich Nhat Hanh και ο Konko Daijin, χωρίς να γνωριστούν ποτέ, μίλησαν την ίδια γλώσσα: τη γλώσσα της ζωντανής σιωπής. Έδειξαν ότι ο Θεός δεν χρειάζεται υπεράσπιση ή απόδειξη — χρειάζεται προσοχή. Και ίσως αυτό να είναι η πιο ριζοσπαστική θεολογία του καιρού μας: ότι το Θείο δεν είναι εκεί πάνω· είναι εδώ, μέσα στο κάθε τι. ________________________________________ Izumi Joji 10/15/2025 Via Tumbir “Breathing with Kami-sama” izumijoji49 Για την αντιγραφή Γιώργος Δούδος

ΜΝΗΜΗ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΓΟΝΤΙΚΑΚΗ

Είχα την χαρά να γνωρίσω τον πατέρα Βασίλειο, που εκοιμήθηκε σήμερα, στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Τότε ήταν ηγούμενος στην Μονή Σταυρονικήτα και όποτε, ως φοιτητής, πήγαινα στο Άγιον Όρος, το Μοναστήρι του Σταυρονικήτα ήταν το καταφύγιό μου. Κρατώ σαν φυλαχτό στο νου μου, μια μικρή φράση του χαριτωμένου Γέροντα Βασιλείου, από το «βιβλιαράκι» του ‘Εισοδικόν’: «Ευρυχωρία της πίστεως». Για να τιμήσω τη μνήμη του μακαριστού Γέροντα, παραθέτω παρακάτω, απόσπασμα συνέντευξής του, που είχε παραχωρήσει στην εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ» της Νέας Υόρκης το 2015. “«Ε.Κ.»: Και τι θα γίνει με αυτούς που δεν είναι μέσα στην Εκκλησία, πάει τελειώνουν, χάνονται; π. Βασίλειος: Κατ' αρχήν ποίοι είναι και ποίοι δεν είναι μέσα στην Εκκλησία είναι θέμα άλλου να το κρίνει. Κι αυτό που λέγει ο Κύριος, «μηδέ ἐν τῷ Ἰσραήλ τοσαύτην πίστιν εὗρον», βρίσκει μια στιγμή την πίστη τη μεγάλη σ' έναν ο οποίος είναι έξω από τα πλαίσια της Εκκλησίας, αλλά έχει άλλες διαστάσεις η αγάπη της Εκκλησίας. «Ε.Κ.»: Να εννοήσω και τους αβάπτιστους, εκείνους οι οποίοι δεν δέχονται τον Χριστό ως Θεό και Σωτήρα. Τι θα γίνουν αυτοί οι άνθρωποι; π. Βασίλειος: Πολλές φορές αυτοί που παρουσιάζονται ως βαπτισμένοι και δεχόμενοι τον Χριστό, είναι πολύ πιο μακριά από τους άλλους οι οποίοι φαίνονται αδιάφοροι. Τη στιγμή που είναι άνθρωποι κι έχουν την πνοή του Θεού μέσα τους, βρίσκονται εν πορεία και ζητούν το ένα ή και όλοι βρίσκονται μέσα καλύπτονται κάτω από την ευρύχωρη αγάπη του Θεού»”. 17 Σεπτεμβρίου 2025

Χρήστος Γιανναράς, εις μνημόσυνον αιώνιον…

Γιώργος Α. Δούδος «Το Πατριαρχείο, για άλλη μία φορά, σηκώνει τον σταυρό προπηλακισμών και απειλών της επηρμένης οφρύος των αριθμητικά ισχυρών, βεβαιώνοντας την αρχοντιά του λειτουργήματός του». Απόσπασμα από την αντιφώνηση του Ομότιμου Καθηγητή Χρήστου Γιανναρά, κατά την αναγόρευσή του σε Άρχοντα Μεγάλο Ρήτορα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, μετά τον εσπερινό της νέας Ινδίκτου το έτος 2019, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη στην Μονή της Ζωοδόχου Πηγής Μπαλουκλή στην Πόλη. Ένας χρόνος απουσίας εν σώματι του Χρήστου Γιανναρά (εκοιμήθη στις 24 Αυγούστου 2024). Στα φοιτητικά χρόνια μου έζησα την έκνομη κατάσταση της δικτατορίας των στρατιωτικών. Κάποια στιγμή, οι σκέψεις που κουβαλούσα από το οικογενειακό περιβάλλον, άρχισαν να αμφισβητούνται. Τα δεδομένα, ως προς την πολιτική κατάσταση, έβλεπα πως γκρεμίζονταν από τεράστιες, σχεδόν χαώδεις ρωγμές. Δεν στρατεύθηκα σε καμιά αντιστασιακή οργάνωση. Ούτε καν γνώριζα, ότι υπήρχαν φοιτητές που αντιστέκονταν στο καθεστώς. Ο πατέρας μου ήταν ένας νομοταγής πολίτης, που ένιωθε έντονη δυσανεξία στους κομμουνιστές, μολονότι δεν είμασταν οικονομικά προνομιούχοι. Ήταν θέμα ιδεολογίας και πληγών, από τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Η μητέρα μου ήταν κοινωνικά δραστήρια και δοτική. Θυμάμαι μια καλή της φίλη, την κυρία Σοφία Π., που ήταν γνωστό ότι ήταν αριστερή και όποτε συναντιόμασταν μου άρεσαν οι συζητήσεις μαζί της. Προσωπικά, δεν εντάχθηκα σε οργανώσεις Κατηχητικών, που εκείνη την εποχή ανθούσαν (Ζωή, Σωτήρ, Καντιωτικοί κ.ά.). Είχα την ευκαιρία να διαμένω ως φοιτητής στην Φοιτητική Εστία, που ήταν ουδέτερη θρησκευτικά. Αλλά με γοήτευε η Εκκλησία. Τότε, μέσα στους ποικίλους προβληματισμούς γνώρισα τον Χρήστο Γιανναρά. Κι άρχισα να διαβάζω βιβλία του, που με ξεδιψούσαν. Οι σκέψεις του Γιανναρά ήταν ανοιχτό παράθυρο, απ’ όπου ο δροσερός αέρας πλημμύριζε τον φοιτητικό μου μικρόκοσμο. «Πείνα και Δίψα», «Τίμιοι με την Ορθοδοξία», «Η Ελευθερία του Ήθους». Μια διαφορετική θέαση της πνευματικότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας, από αυτήν που κυριαρχούσε από τους Ζωικούς, από τους Σωτηρικούς, από τους Καντιωτικούς και από όλους εκείνους τους παρεκκλησιαστικούς κύκλους, που ήθελαν να μανιπουλάρουν συνειδήσεις…. Αργότερα προστέθηκε το αυτοβιογραφικό του Χρήστου Γιανναρά, το «Καταφύγιο Ιδεών» που ξεσκέπασε τον πιετισμό των αδελφοτήτων που λειτουργούσαν παράλληλα με την Εκκλησία. Ήταν οι Αδελφότητες, που κυρίως ως «Ζωή», πρόσφεραν το ιδεολογικό αντίβαρο στον «Μαρξισμό – Λενινισμό» των κομμουνιστών, ως «Ελληνοχριστιανικό Πολιτισμό», σε σημείο, που αυτό το ιδεολόγημα «εισέβαλε» στο Σύνταγμα της χώρας του 1952, ως κρατική επίσημη ιδεολογία. Σε έναν κόσμο, που η επικρατούσα θρησκεία, δαιμονοποιούσε την σεξουαλικότητα και τον έρωτα, προκειμένου οι θνητοί να είναι φοβισμένοι και επομένως υπάκουοι στα κελεύσματα της Εξουσίας, ο Χρήστος Γιανναράς εκδίδει τα «Σχόλια στο Άσμα Ασμάτων». Το τόλμημα μεγάλο, γιατί αποδαιμονοποιείται ο έρωτας και φανερώνεται ως υπέροχη ευλογία και χαρά, από τον Λόγο του Θεού, και όχι από θέσφατα κοινών θνητών. Αργότερα, έμαθα τον εκβιασμό του Κωνσταντίνου Μουρατίδη απέναντι στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αν τολμούσαν να αναγορεύσουν διδάκτορα Θεολογίας τον Χρήστο Γιανναρά, όπως είχαν προτείνει οι μακαριστοί Αναστάσιος Γιαννουλάτος, ο κατοπινός Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, Νίκος Νησιώτης…. Τότε, ο Παναγιώτης Χρήστου, κυρίαρχος επί χούντας της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης και όχι μόνο, δέχθηκε την διατριβή του Γιανναρά, υπό την προϋπόθεση να ξαναγραφτεί στην καθαρεύουσα. Έτσι ο μακαριστός Χρήστος Γιανναράς, αναγορεύθηκε διδάκτωρ Θεολογίας με την διατριβή του, «Το οντολογικόν περιεχόμενον της θεολογικής εννοίας του προσώπου» (1970). Ήδη ήταν διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Σορβόνης. Ο Χρήστος Γιανναράς είχε κατηγορηθεί από τον Μοναχό Θεόκλητο Διονυσιάτη με ένα εξαιρετικά χυδαίο λιβελλογράφημα ως ‘Νέο-νικολαΐτης’ (οι Νικολαΐτες ήταν γνωστική αίρεση των πρώιμων χρόνων της Εκκλησίας, που θεωρούσαν ως οδό λυτρώσεως την ακολασία). Η απάντηση του Γιανναρά ήταν το έργο του «Ερωτικών Αμφιλογία ή περί λιβελλοπράγμονος μοναχού» (1989). Είχα παρακολουθήσει με ενδιαφέρον τον «αγώνα» του Γιανναρά για να γίνει Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ιδίως την έντονη και εμπαθή αντιμαχία σε βάρος του, εκ μέρους του Σάκη Καράγιωργα και χάρηκα ιδιαίτερα όταν το 1982 έγινε τακτικός Καθηγητής…. Αυτά, από τις προσωπικές μου αναμνήσεις καταθέτω, εις μνημόσυνον αιώνιον του μακαριστού Χρήστου Γιανναρά. 29/08/20

ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΙΛΙΝΤΕΝ

Η "άλλη" IMRO (Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση): Σοσιαλισμός, Κοσμοπολιτισμός και η ξεχασμένη Ουτοπία του Κρουσόβου Στις 2 Αυγούστου 1903, ξέσπασε στο Κρούσοβο της Οθωμανικής Μακεδονίας η περίφημη Εξέγερση του Ίλιντεν, οργανωμένη από την Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (IMRO ή VMRO). Η Βουλγαρία επιμένει στην καπήλευση και στην διαστροφή της συλλογικής μνήμης, ως προς την Εξέγερση του Ίλιντεν (Εξέγερση της Ημέρας του Προφήτη Ηλία), προκειμένου να ενισχυθεί ο τοξικός βουλγαρικός εθνικισμός. Η ιστορική αλήθεια είναι εξαιρετικά πολυεπίπεδη, και πολύ πιο ριζοσπαστική. Μια οργάνωση "χωρίς έθνος" Η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (IMRO) ιδρύθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1893, από μια μικρή ομάδα Μακεδόνων, που τότε τους προσδιόριζαν ως Μακεδονοβούλγαρους. Το καταστατικό της οργάνωσης δεν την ανέφερε ως "βουλγαρική". Σκοπός της ήταν η αυτονομία της Μακεδονίας και του Βιλαετιού της Αδριανούπολης, εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με πιθανή προοπτική στο μέλλον μιας Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Οι παραπάνω στόχοι της Οργάνωσης κάθε άλλο παρά μια απλή λεπτομέρεια είναι. Απεναντίας, είναι το κλειδί για την κατανόηση του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα της πρώιμης IMRO. Η Δημοκρατία του Κρουσόβου: Μια Ουτοπία… Στην κορύφωση της Εξέγερσης, ιδρύθηκε για μόλις δέκα ημέρες η Δημοκρατία του Κρουσόβου. Ήταν ένα μοναδικό, εφήμερο πείραμα τοπικής συλλογικής κυβέρνησης, στο οποίο Σλάβοι, Βλάχοι, Αλβανοί και Έλληνες συμμετείχαν στην "Προσωρινή Κυβέρνηση". Η Επανάσταση δεν έγινε "στο όνομα του έθνους", αλλά στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ελευθερίας όλων των κοινοτήτων. Το Μανιφέστο του Κρουσόβου ήταν μια διακήρυξη προς όλους τους υπόδουλους λαούς της οθωμανικής απολυταρχίας, προσκαλώντας τους να ενωθούν ενάντια στην καταπίεση, όχι με εθνοτικά κριτήρια, αλλά με κριτήρια ταξικής αντιπαράθεσης. Σοσιαλιστικές επιρροές και αναρχικές ιδέες Η IMRO δεν ήταν απλά μια αντάρτικη οργάνωση· ήταν ένας παράνομος πολιτικός οργανισμός, με ολοφάνερες επιρροές από τις σοσιαλιστικές και τις αναρχικές ιδέες. Πολλά στελέχη της είχαν επαφές με τον Βούλγαρο σοσιαλιστή Ντιμιτάρ Μπλαγκόεφ, ενώ κύτταρα της οργάνωσης λειτουργούσαν σαν κομμούνες, με εσωτερική αυτονομία και έντονη δημοκρατική κουλτούρα. Η κατάληξη Μετά την αποτυχία της Εξέγερσης και την αιματηρή καταστολή της από τους Οθωμανούς, η IMRO σταδιακά αλλοιώθηκε. Το όραμα για μια πολυεθνική, αυτόνομη Μακεδονία παραμερίστηκε από το βουλγαρικό εθνικό αφήγημα. Μέχρι τη δεκαετία του ’30, η IMRO είχε μετατραπεί σε ένα παρακρατικό εργαλείο τρομοκρατίας, έχοντας ενταχθεί σε συμμαχίες και με φασιστικά καθεστώτα! Η ιστορία ως πεδίο αμφισβήτησης Η περίπτωση της πρώιμης IMRO και της Δημοκρατίας του Κρουσόβου προσφέρει προβληματισμό γιατί δείχνει πως η ιστορία των Βαλκανίων δεν ήταν πάντα και αποκλειστικά πεδίο ανταγωνισμών των επί μέρους εθνοτήτων. Υπήρξαν στιγμές που η κοινωνική χειραφέτηση και η διαπολιτισμική συμβίωση αποτέλεσαν το επίκεντρο της πολιτικής δράσης. Αυτές οι στιγμές, όσο σύντομες κι αν ήταν, δεν πρέπει να διαγραφούν από τις εθνικιστικές σκοπιμότητες, είτε των Βουλγάρων, είτε των Ελλήνων. Οι πρώτοι εργαλειοποιούν την Εξέγερση του Ίλιντεν και την βραχύβια Δημοκρατία του Κρουσόβου, για να ενισχύσουν τον βουλγαρικό εθνικισμό. Οι δεύτεροι μειώνουν την σημασία της Εξέγερσης, θεωρώντας την σαν εγχείρημα της Βουλγαρίας χωρίς αξία, ως απελευθερωτική κίνηση. Η Μνήμη του Ίλιντεν και του Κρουσόβου είναι χρέος, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου τα εθνικά αφηγήματα και οι εθνικιστικές φαντασιώσεις, επιχειρούν να ακυρώσουν κάθε πολιτικό ριζοσπαστισμό από το παρελθόν. ©ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΟΥΔΟΣ 02/08/2025 ΣΤις φωτογραφίες: Αγωνιστές της Εξέγερσης του Ίλιντεν και η σημαία της Δημοκρατίας του Κρουσόβου

Η ΙΕΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ MAZDAYASNA (ΖΩΡΟΑΣΤΡΙΣΜΟΣ), Η ΑΠΟΪΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΛΑΜ

ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΣΤΙΚΗ ΚΥΝΟΦΙΛΙΑ Στην παράδοση Mazdayasna (ζωροαστρική κοσμοαντίληψη και κουλτούρα), οι σκύλοι θεωρούνται ιερά πλάσματα, σύμβολα καθαρής ψυχής, πίστης και προστασίας από το κακό. Στην τελετουργία της κηδείας, μέχρι την απόθεση του σκηνώματος του νεκρού σε Πύργο της Σιωπής, (στους αρχαίους χρόνους κυρίως οι Mazdayasni-ακόλουθοι του Ζαρατούστρα, δεν θάβονταν, αλλά αφήνονταν βορά ορνέων στους Πύργους της Σιωπής), ακολουθούσε ο σκύλος ή οι σκύλοι του νεκρού. Σε μια εποχή που δεν υπήρχαν επαρκή μέσα επιβεβαίωσης του θανάτου, ήταν δεκτό ότι ο σκύλος ήταν σε θέση να ξεχωρίσει τον νεκρό από έναν άνθρωπο σε βαθύ κώμα. Ο Asho Spitama Zarathustra, ο Προφήτης της θρησκείας Mazdayasna θεωρούσε τον σκύλο φύλακα του κόσμου των ζωντανών και των νεκρών. Υπήρξε μια μακρά περίοδος, που η Περσική Αυτοκρατορία του Κύρου του Μεγάλου (περίπου 550 π.Χ.), εκτεινόταν σε τεράστιες εκτάσεις του αρχαίου γνωστού κόσμου, (από την Ινδία ως την Ελλάδα και την Λιβύη, από τον Καύκασο και τον Εύξεινο Πόντο ως τον Περσικό Κόλπο και τον Ινδικό Ωκεανό), με πληθυσμό υπηκόων 50 εκατομμυρίων. Η πτώση της Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών επήλθε με την εισβολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου (334-330 π.Χ.). Υπό την επίδραση της θρησκείας του Προφήτη Ζαρατούστρα, εκτός από τον σεβασμό και την ανεκτικότητα στις διαφορετικές θρησκευτικές παραδόσεις των λαών, ήταν ορατή και η αγάπη για τους σκύλους. Η εισβολή του Ισλάμ στα εδάφη της αρχαίας Περσικής Αυτοκρατορίας (λ.χ. Ιράν, σημερινό Αζερμπαϊτζάν, Ιρακινό Κουρδιστάν), μετά τον 7ο αιώνα, αντέστρεψε τη στάση απέναντι στους σκύλους. Οι σκύλοι θεωρούνται ακάθαρτοι και μίασμα. Σε μουσουλμανικές χώρες που επικρατεί κυρίως η θεοκρατική αντίληψη των πραγμάτων, οι «πιστοί» φτάνουν ακόμα και στην κακοποίηση ή στον διωγμό των σκύλων! Στο σημερινό Ιράν, αρκετοί Ιρανοί διατηρούν σκύλους ως κατοικίδια, παρά την κρατική αποδοκιμασία. Ενώ υπάρχουν φιλοζωικές συλλογικότητες, που λειτουργούν παράνομα πολλές φορές και προσπαθούν να προστατεύουν και να περιθάλπτουν αδέσποτα σκυλιά. Στο Ιράν, η πολιτισμική μνήμη βρίσκεται σε σύγκρουση με τη θρησκευτική επιβολή: οι σκύλοι κάποτε τιμούνταν ως ιεροί φρουροί, ενώ τώρα σε πολλές περιοχές διώκονται ως μιαρά πλάσματα. Η παραπάνω στάση απέναντι στους σκύλους, έχει ενσωματωθεί ως πρακτική μεταξύ πάρα πολλών Μουσουλμάνων, αν και δεν έχει έρεισμα στο Κοράνιο ή σε περιστατικά από τη ζωή του προφήτη Μωάμεθ (σούννα). Ένας σπουδαίος Ιρανός διανοούμενος, ο Δρ Javad Nurbakhsh (1926-2008), επικεφαλής (Pir) της Αδελφότητας των Σούφι Nimatullahi και Ψυχίατρος, έχει γράψει ένα αξιόλογο έργο με τίτλο: “Dogs. From a Sufi Point of View” (έκδοση Khaniqahi Nimatullahi Publications KND, 1992 στην αγγλική γλώσσα). Το έργο του Δρος Nurbakhsh αποτελεί μια συλλογή ιστοριών, που προβάλλεται ο σκύλος ως πρότυπο για την πιστότητά του, μέσα από την κλασική λογοτεχνία των Σούφι. Επαινούνται η αίσθηση της υπομονής, της ευγνωμοσύνης, της εξυπηρέτησης και της αυτοθυσίας του σκύλου, που αφορούν ως αρετές και τον άνθρωπο. Ένα ανέκδοτο αρχίζει…: «Έμαθα τον Σουφισμό (την μυστική παράδοση στο Ισλάμ) από έναν σκύλο που κοιμόταν δίπλα στην πόρτα ενός σπιτιού ...». Οι Σούφι βλέπουν την αξία της ταπεινότητας, της πίστης και της σημασίας της εξημέρωσης των ατίθασων πτυχών της ανθρώπινης ψυχής (ναφς λέγεται αυτή η διάσταση του ανθρώπου), και ο συγγραφέας προσκαλεί τον αναγνώστη να μοιραστεί τη σοφία του μυστικού ποιητή Jāmī (1414–1492), όταν λέει· "Είμαι ο σκύλος στο κατώφλι της ανάγκης, το κολάρο μου είναι φτιαγμένο από την πιστότητα στον Θεό". Στις δύο φωτογραφίες εικονίζονται γλυπτά σκύλων από την περσική αρχαιότητα, ενώ η τρίτη παράσταση, προϊόν ψηφιακής παραγωγής, εικονίζει μια Περσίδα με τον σκύλο σύντροφό της, σε τάφο που βρέθηκε στο Δασκύλειο της Μικράς Ασίας (5ος αιώνας π.Χ), πρωτεύουσας της περσικής Σατραπείας της Φρυγίας, κοντά στην ιωνική πόλη της Κίου.